Cevap:
Burada!
Açıklama:
Cengiz Han tarafından Büyük Moğol İmparatorluğu’nun kurulmasından
sonra, Moğol Devleti Hindistan’ın sınırları; Doğudaki Büyük Okyanus kıyılarından batıdaki Tunay Nehri kıyılarına, kuzeyde Sibirya meralarından güneyde
Hindistan’a kadar olan geniş sahayı kapsıyordu.
Cengiz Han döneminde, Cengiz Han’ın imparatorluğuna tarihi “Beşbalık
Kenti”, “Qoço” (Turfan), “Karashahr”, “Kaşgar” ve “Hotan” ve özellikle Altay
bölgesinden katılan binlerce Budist ve Müslüman Uygur Türkleri İmparatorluğun
kuruluşu ve gelişiminde çok önemli bir rol oynadılar. Bunların içinde savaş sanatlarını ve tekniklerini bilen deneyimli devlet adamları, ünlü diplomatlar ve üst
düzey askerler, Moğol İmparatorluğu’nun inşasına katılan denizciler, inşaat mühendisleri, dilbilimciler, şairler ve çok sayıda alimler de bulunuyordu.
Naymanlar ile yapılan bir savaşta Cengiz Han tarafından esir alınan Uygur devlet adamı ve Mühürdar Tata-tonga , Cengiz Han’ın dikkatini çekmiş
ve Cengiz Han ona baş danışmanı ve mühürdarı olmasını teklif etmiştir. Cengiz
Han’ın teklifini kabul eden Tata-tonga, Moğolların devlet idaresindeki büyük
bir boşluğu doldurmuş ve imparatorluktaki yönetim eksikliklerini gidermiş ve
devleti güçlü bir teşkilat yapısına kavuşturmuştur. Ayrıca, O Moğolların kültürel alandaki gelişimine de katkıda bulunmuştur. Mesela Uygur alfabesini Moğol İmparatorluğu’nun resmi alfabesine yapar.Tata-tonga aynı zamanda Cengiz
Han’ın oğullarının öğretmenidir ve onların iyi bir şekilde büyümelerine yardımcı
olmuştur.
Uygur alfabesi ve Uygur alimleri Moğol Devleti yasalarının oluşumunda
çok önemli rol oynadılar. Bundan başka yine Koçu İdikut Uygur Devleti hükümdarı Barçuk Sanat Tigin, 1210 yılında Moğol İmparatorluğu’nun başkentine ziyarete gelir. Ziyaretten sonra Uygurların Beşbalık Bölgesi›nden binlerce kişinin
Moğol devletine getirildiği ve devlet işlerinde çalıştırıldığı anlaşılmaktadır.
Uygur komutanları, Doğu ve Batı›da 1219-1225 yılları arasında yapılan tüm
savaşlarda Cengiz Han’a rehberlik yapar.Cengiz Han vefat ettikten sonra oğulları ve torunları, devlet idaresinde birçok Uygur bürokratı çalıştırdılar. Onların
arasında; Tura Kaya, Pulat Kaba ve Mahmut Yalavaç gibi ünlü devlet adamları
Varis Çakan
20
bulunmakta idi.
Cengiz Han’ın torunlarından biri olan Kubilay, bugünkü Pekin’i başkent
yaparak Yü’en İmparatorluğu’nu kurduktan sonra, binlerce Uygur devlet adamı ve mühendisi Pekin’e davet eder ve üst düzey görevlerde çalıştırır.Bunların
içinde Len-Şi-Şen (d. 1231-d.1280), Sang-a (b.?-d.1291), Ahmet, Mengü Tigin,
Şiban (b.1197-d.1266) ve Ehteriddin (Ahderiddin) gibi kişiler en başta gelmektedir.
Bu bildiride Uygur devlet adamlarının ve alimlerinin Moğol devletinde
oynadığı rolü ele alınmaktadır
En iyi Seçer misin?